“Iedereen: Amèn!”

Bid daarom als volgt:

Onze Vader in de hemel,
laat uw naam geheiligd worden,
laat uw koninkrijk komen
en uw wil gedaan worden
op aarde zoals in de hemel.
Geef ons vandaag het brood
dat wij nodig hebben.
Vergeef ons onze schulden,
zoals ook wij hebben vergeven
wie ons iets schuldig was.
En breng ons niet in beproeving,
maar red ons van het kwaad.
Want aan u behoort het koningschap, de macht en de majesteit tot in eeuwigheid.
Amen.
[Matteüs 6: 9-13]

Vanmorgen legde ik als coach bij iemand een zogenaamd Enneagramtype-interview af.

Ongeveer 15 jaar ken ik nu het zogenaamde Negentypen-model dat je misschien wel kent onder de Griekse naam: het enneagram. Het model dat onze onbewuste reactiepatronen in denken, doen en voelen in kaart brengt, bestaat uit negen typen. Ik noem het “lenzen”, omdat ze inzicht geven in de manier waarop wij persoonlijk naar onszelf en anderen kijken. We hebben allemaal een favoriete lens die we het liefst en het langst opzetten en waar we ons het lekkerst in voelen, maar we zijn toch echt allemaal ook in bezit van de andere acht. (Ik zou er veel meer over willen vertellen maar daar heb ik een andere website voor.)

De reden dat ik hier over het enneagram schrijf is de tekstpassage van vandaag. Want geloof het of niet: in het bekendste gebed ter wereld, het Onzevader, zie je alle negen typen van het enneagram terug. Na de coachsessie van vanochtend kan ik het natuurlijk niet laten om dat (uiteraard ook té) kort en krachtig te beschrijven. Heel persoonlijk, naar jou.

Ik ben benieuwd. Welke Typebeschrijving(en) – hoe kort en onvolledig ook – doet iets met jou?

Komt-ie:

– Ben jij een type die gericht is op harmonie, vrede en verbinding? Ben je verdraagzaam en rustgevend? Voel jij je goed als de groep zich goed voelt? Vermijd je conflicten omwille van het ‘wij-gevoel’? En is de liefde jouw hoogste waarde en doel, en vind je meer en meer ook jezelf de moeite waard om geliefd te zijn?
Dan vind jij het ongetwijfeld fijn dat het gebed zo begint:

‘Ónze Vader…’ (waarbij we ervan uitgaan dat die Vader gezond en dus een en al liefde is.)

– Ben jij een type die gericht is op volmaaktheid en perfectie? Heb je een soort innerlijk, moreel kompas voor wat goed en fout is? Ben je gedisciplineerd en houd je van orde? Gebruik je regelmatig woorden als ‘goed zo!’, ‘juist!’, ‘precies!’, ‘klopt!’, ‘exact!’ of ‘zo moet het (niet)!’ Ben je gauw verongelijkt omdat alles (relatie, gezin, werk, klus) gewoon goed moet gebeuren?
Wat een mooi streven! En relax maar om de bestaande imperfecties. De perfectie bestaat al.

‘… in de hemel.’

– Ben jij een type die gericht is op het helpen van anderen? Zie en voel jij al snel aan wat een ander nodig heeft? Ben je hartelijk en sociaal? Vind je dat iedereen warmte, zorg en barmhartigheid verdient? Hou je ervan om wonden bij anderen te helen en steek je daar veel tijd in? En verlang je diep van binnen naar (het bestaan van) onvoorwaardelijke liefde?
Wat zou je ervan vinden om in eigen wil en in alle vrijheid dit te zien gebeuren:

‘Laat uw naam geheiligd worden.’ (Heiligen is o.a. heel en gezond maken. Gods naam kan door zowel gelovigen als niet-gelovigen flink worden verziekt.)

– Ben jij een type die gericht is op succes en uitblinken? Hou je van presteren en winnen? Ben je doelgericht en gedreven? En kun jij, om je doelen te bereiken, jezelf als een kameleon aanpassen aan alle omstandigheden? Denk jij: linksom of rechtsom – als het doel maar bereikt wordt? Wil je hierin ook meer en meer groeien naar eerlijkheid en oprechtheid, zodat de hoop dat het goed komt en je gewaardeerd wordt om wie je werkelijk bent (en niet om wat je allemaal hebt gepresteerd en bereikt) werkelijk waar voor je wordt?
Dan zou je deze hoop wel eens kunnen voelen:

‘Laat uw koninkrijk komen.’

– Ben jij een type die gericht is op anders en op speciaal zijn? Heb je een hekel aan alledaagsheid en sleur? Ben je fijngevoelig, meelevend, creatief en introspectief? Voel jij haarfijn aan wat een ander voelt? Wat een ander en wat ook jij ten diepste wil: oorspronkelijk zijn, verbonden met de bron – buiten en (vooral, voel jij) in ons? En wil jijzelf ten diepste of ten hoogste ook geloven dat je erbij hoort? En wil je dat niet alleen geloven, maar dat ook doen. En laten zien. Als het even kan expressief?
Dan ben je het ongetwijfeld eens met dit gebed. Nee, jij voelt die! Jij voelt het holisme!

‘Laat uw wil gedaan worden, op aarde zoals in de hemel.’

– Ben jij een type die gericht is op kennis? Vind jij dat er altijd iets nieuws te leren en te ontdekken is? Hou je misschien van (veel) lezen en onderzoeken? Ben je scherpzinnig, leergierig, beschouwend en onafhankelijk? Zou je er op willen vertrouwen dat de juiste kennis op het juiste moment aanwezig is? Dat je capabel genoeg bent? Zie je jezelf wel eens als gulzig of een tikkeltje hebzuchtig als het om vergaren van het eigen ruimte, privacy, tijd en kennis gaat?
Dan resoneert misschien de volgende zin van het gebed wel ergens in jou:

‘Geef ons vandaag het brood dat we nodig hebben.’

– Ben jij een type die gericht is op veiligheid en loyaliteit? Ben je een ster in het inschatten van risico’s? Ben je behoedzaam, een tikkeltje conservatief en sta je vaak voor de instandhouding en de blijvende waarde van tradities? Vind je trouw en betrouwbaarheid de belangrijkste waarden, en koester je die bij jezelf zoals een hond zijn puppy’s of het huis van de baas beschermt en bewaakt? Wil je meer en meer werken aan het geloof en vertrouwen in jezelf, anderen en de wereld. Twijfel en (be/ver)oordeel je veel of gemakkelijk, ook (over) jezelf?
Dan herken je je misschien wel in dit gebed:

‘En vergeef ons onze schulden, zoals ook wij hebben vergeven wie ons iets schuldig was.’

– Ben jij een type die gericht is op plezier en genot? (Zo niet, dan ben ik het.) Vermijd je pijn het liefst met luchtigheid en een goeie grap? Sta je bekend om je spontaniteit? Ben je nieuwgierig, charmant (mag ik meer aan werken), nieuwsgierig en rijk aan ideeën? Zou je bewust of onbewust meer werk willen maken van soberheid en innerlijk werk: in plaats van te vluchten naar die heerlijke, fan-tas-tische verre toekomst (veel plannen maken, agenda vol!) meer durven zijn in het bier en nu? En ben je soms gevoelig voor complottheorieën, heb je soms het idee dat iedereen tegen je is, en ben je gevoelig voor de verleiding van overmatige afleiding?
Dan is dit gebedsdeel voor jou:

‘En breng ons niet in verzoeking, maar verlos ons van het kwaad.’

– Ben jij een type die gericht is op sterk zijn? Voel je veel bij en voor macht, leiderschap, delegeren en controle? Ben je actiegericht, direct, onafhankelijk? Ben je niet zo snel van je stuk gebracht en hou je ervan om uit te dagen en uitgedaagd te worden? Maakt onrecht iets in je los en wil je dat koste wat kost bestrijden vanuit een sterk rechtvaardigheidsgevoel? Vermijd je zwakte en kwetsbaarheid liever vanuit het onderbuikgevoel dat het je macht inperkt, en kaats je de bal bijna automatisch (sterker) terug? Geloof je in de onschuld van het kind (meer en meer ook in het kind in jezelf), en sta je voor je gezin? Ga je – als het hogere idee – voor de waarheid die voor altijd meegaat: beresterke kwetsbaarheid?

‘Want aan u behoort de regering, de macht en de majesteit, tot in eeuwigheid.’

En ik zie het gebeuren. In mijn dromen. In mijn verlangen. De hele mensheid roept een woord dat de klinkers heeft van de godsnaam JaHwèH. Er zit adem en lucht en blijvende levensenergie in dit woord:

‘Amèn.’

Deze blog dank ik voornamelijk aan twee boeken:

1. De link tussen het Onzevader en het enneagram las ik in het boek van Richard Rohr en Andreas Ebert. Het enneagram – een weg naar zelfkennis.

2. Kleine ego’s, grote zielen. Van Elly Voorend en Piet van Haaster. Mijn opleiders Coaching & Counseling Ennegram en Transactionele Analyse.

[Dit is de 14e blog in de Maand van de Bijbel (van 24 januari tot 14 februari), waarin 22 dagen achter elkaar 22 blogs worden geschreven over bijbelse kernpassages. Joachim Vreeman, Paul Abspoel en ik hebben dit initiatief georganiseerd. Alle blogs worden verzameld in de #MVDBblogs-Facebookgroep]

Confronterende humor

Toen Jezus de mensenmassa zag, ging hij de berg op. Daar ging hij zitten met zijn leerlingen om zich heen. Hij nam het woord en gaf hen onderwijs. [En dan volgt de zogenaamde Bergrede, met aan het eind van hoofdstuk 5:] “Is het een verdienste als je liefhebt wie jou liefheeft? Doen de tollenaars niet net zo? Als jullie alleen vriendelijk doen met je broeders en zusters, wat voor uitzonderlijks doe je dan? Doen de andere volken niet net zo? Wees dus volmaakt, zoals jullie hemelse Vader volmaakt is.”
[Matteüs 5: 1-2 en 46-48]

Wat voor bijzonders doen we als we alleen van de mensen houden die ook van ons houden? Deden NSB’ers niet precies hetzelfde?

Ik merk dat ik terug naar het verleden moet om een groep mensen aan te kunnen wijzen die ons allemaal tegenstaat, al is het maar door de geschiedenisboeken.

In onze tijd ken ik geen één groep mensen die door 99 procent van de bevolking wordt gehaat. Als landverraders. Hielenlikkers van de vijand. En toch vaak getolereerd, omdat je zelf gevaar loopt als je tegen die groep in verzet komt.

Wat onschuldiger hebben wij in ons land soms wel allemaal moeite met één persoon. Met de bondscoach bijvoorbeeld als Oranje zich niet plaatst voor EK of WK. Of als iemand zichzelf helemaal opblaast en geweldig vindt. Ivo Niehe bijvoorbeeld. Linker wordt het als een pedofiel weer vrij komt, of als de moordenaar van Pim Fortuijn meer vrijheid krijgt. Maar we richten ons volgens mij wel het liefst op één persoon. We kunnen behoorlijk zondebokkerig zijn, toch?

Jezus haalt volgens mij een confronterende grap uit. Met de tollenaars, mensen die in dienst van de Romeinse bezetter werkten en het extra geld dat zij aan hun joodse landgenoten verdienden in hun eigen zak stopten. Rijk, rijker, rijkst werden ze. Diep, dieper, diepst werden ze gehaat.
Jezus weet dat natuurlijk.
En hij haalt de tollenaars in zijn toespraak, de zogenaamde Bergrede, aan. En hij verbindt die klootzakken aan… de liefde!

Hè, wat?

Tollenaars, NSB’ers, liefde???

Jezus zet niet af, schopt niet, en gaat niet mee in de bekende zwart-wit-denkerij.
Jezus creëert geen scheiding tussen de goeien en de slechten.
Nou ja, niet direct.
Jezus spiegelt.
Jezus daalt af naar ons hart.
‘Als jullie alleen vriendelijk doen met je broeders en zusters, wat voor uitzonderlijks doe je dan?’
Hij weet wat we zelf vroeg of laat ook wel weten: in onze diepte speelt de strijd tussen goedheid en slechtheid zich af.

Op die plek is het licht of donker.
Op die plek gaat het bij mensen goed of fout.
Op die plek kan het er slecht aan toe zijn.
Op die plek kunnen we goed ziek zijn.

Maar op die plek kan ook heling plaatsvinden.
Gezondheid.
Compleetheid.
Perfectie (is geen vies woord).
Volmaaktheid.

‘Wees dus volmaakt, zoals jullie hemelse Vader volmaakt is.’

Hoe kan ik het wij-zij-denken in mij aanpakken?
Welke mensen van wie ik me het liefst ver weg houd, kunnen mijn liefde gebruiken?

PS. Jezus en humor. Misschien denk je: niet mijn eerste associatie met die man. Dat begrijp ik heel goed. Ik ken (helaas) ook geen grap van Jezus waarom ik dubbel lig. Zijn humor is subtiel, verborgen, talig misschien ook? Ik moet denken aan een grap van Herman Finkers die hij in een confronterend-humoristische (!) slotscène maakt: ‘Waar zorgzaamheid en liefde is, daar is God. Of met andere woorden: “Hebt elkander lief, gelijk Ivo Niehe zichzelf.”’

PS 2. Volgens mij begint Jezus zijn bergrede met een oproep tot humor en zelfspot. Zijn eerste zin van de toespraak, volgens Matteüs, is: ‘Gelukkig wie nederig van hart zijn.’ Ik leerde dat ‘nederig’ in het Latijn ‘humilis’ is. En humilis kennen wij van het woord ‘humus’: aarde of grond. Iemand die humilis is, is dus aards, gronderig. Staat met zijn beide benen op de grond. En op die humus heb je humor. Je kunt lachen, ook om jezelf. Ook echt een hartsdingetje. Mooie combi ook: ‘nederig van hart’. Ik vul vrijmoedig aan: ‘een hart met humor’.

PS 3. We kunnen zelfs huilen van het lachen. Maar soms, ja soms staat het huilen ons nader dan het lachen. Maar eerlijk is eerlijk: juist na een goede huilbui kunnen we weer uitbundig lachen. Alsof onze diepte weer even is schoongespoeld. De tweede zin in de Bergrede lijkt me dan ook een logisch vervolg op de eerste. ’Gelukkig is wie huilt.’ Enzovoort…
Gaaf hè?

[Dit is de 13e blog in de Maand van de Bijbel (van 24 januari tot 14 februari), waarin 22 dagen achter elkaar 22 blogs worden geschreven over bijbelse kernpassages. Joachim Vreeman, Paul Abspoel en ik hebben dit initiatief georganiseerd. Alle blogs worden verzameld in de #MVDBblogs-Facebookgroep]