Eenzaam naar het feest der (h)erkenning

In die tijd trad Johannes de Doper op in de woestijn van Judea. Hij verkondigde: ‘Kom tot inkeer, want het koninkrijk van de hemel is nabij!’ Dit was de man over wie de profeet Jesaja sprak toen hij zei: ‘Luid klinkt een stem in de woestijn: “Maak de weg van de Heer gereed, maak recht zijn paden.”’ […] Zodra Jezus gedoopt was en uit het water omhoogkwam, opende de hemel zich voor hem en zag hij hoe de Geest van God als een duif op hem neerdaalde. En uit de hemel klonk een stem: ‘Dit is mijn geliefde Zoon, in hem vind ik vreugde.’
[Matteüs 3: 1-3 en 16-17]

‘In 2016 gaf een schokkende 43 procent van de Nederlandse bevolking aan (sociaal) eenzaam te zijn, waarvan 10 procent ernstig tot zeer ernstig,’ lees ik in Het leven als tragikomedie van cabaretier en filosoof Tim Fransen. En in de afgelopen jaren worden op Twitter de hashtags #eenzamejongeren en #maatjegezocht veelvuldig gebruikt. Vorig jaar werd het zelfs een trending topic, wat een lawine aan lieve betrokkenheid opleverde.

Ook ik ben bekend met gevoelens van eenzaamheid. Het gevoel nooit ergens écht helemaal thuis te zijn, overvalt me regelmatig. Vooral in de wintermaanden met de bijbehorende blues. Ik trek me op aan de avondjes met mijn vrouw, de paar echt goede gesprekken met vrienden, nieuwe ontmoetingen, (spiritueel) voedende boeken, en, ja, ook met verdoving van dat vretende gevoel: leuke en domme dingen doen. En niet te vergeten: ik geloof net als Tim Fransen in de tragikomische kracht van humor. Tragiek is zwaar, komedie biedt een goed tegenwicht.

Laatst klaagde een stem in mezelf toen mijn vrouw een weekendje weg was: ‘Ik voel me zo verdomd alleen.’ Een andere stem in me reageerde: ‘Jij ook al?’ Waarop de eerste stem zei: ‘Zullen we ons samen eenzaam voelen?’ ‘Is goed’, zegt de tweede stem opgelucht, ‘zijn we fijn schizofralleen.’

Dan zit ik om mezelf te lachen. En dan zie ik in gedachten mensen naar me kijken, die ik als een derde stem van buitenaf hoor zeggen: ‘Nou zeg, die jongen heeft het getroffen met zichzelf. Die moet wel gelukkig zijn.’

Jezus hoort ook stemmen, lees ik. Eerste een derde stem. Een stille. Een duif. Duiven zeggen nooit wat. Die lopen op of om je heen op zoek naar stukjes patat. Doen ook geen vlieg kwaad. Lekker vredig. Eigenlijk gaat er een soort postduif op Jezus’ hoofd of schouder zitten. Hij is alleen de brief vergeten. Met de boodschap. Maar gelukkig, die komt er al snel achteraan. Ik noem dat de eerste stem (de tweede stem is die van Jezus zelf). Het is een stem van liefde. ‘Dit is mijn geliefde Zoon.’

Ik moet dan altijd aan mijn eigen naam denken. David betekent geliefde. Alsof mijn lieve ouders onbewust wisten dat ze het niet hardop tegen me zouden zeggen, maar het me wel gunnen en natuurlijk diep van binnen voelen. Via mijn naam hoor ik zo vaak dat ik geliefd ben. Ook door mijn ouders. Ik verlang het diepst naar verbale en lijfelijke liefde. Zeg tegen mij dat je van me houdt terwijl je me aanraakt of knuffelt, en mijn lange lijf wordt zo slap als een vaatdoek. Heerlijk!

Het is ook een stem van blijdschap. Het tweede deel – ‘In hem vind ik vreugde’ – vind ik een prachtige vertaling. De Allerhoogste wordt zelf blij van Jezus. Maar de vertaling biedt net wat meer: de Allerhoogste vindt vreugde in Jezus zelf. Er zit een bron van blijdschap in de man van Nazaret. Zoek in Jezus, en je vindt vreugde in hem.

Ik ben jaloers op Jezus. Ik zou die goddelijke stem ook wel eens willen horen. Op dit moment wéét ik vooral dat God van me houdt. En soms voel ik het. Als die bron in mij wordt aangeroerd, in muziek of tijdens een gebed. Dan voel ik me zo gezien en geliefd.

Maar de eenzaamheid blijft. Dat voelt ontzettend rot, maar ik denk ook dat het bij het echte leven hoort. Jezus zelf was het ook, vooral in zijn laatste week. Maar in de jaren ervoor net zo goed. Het idee alleen al dat geen hond je begrijpt, zelfs je beste vrienden niet, die je ook nog eens als ontrouwe honden verlaten. Vretend moet dat zijn geweest. En toch bleef hij zich in zijn missie vastbijten. Jezus dealde met zijn eenzaamheid, ging erdoorheen. Misschien omdat het eenzaamheidsgevoel niet de bodem van ons bestaan, van onze ziel is? Dat liefde, ook zelfliefde, en vreugde, ook blij zijn met jezelf, dieper liggen? Dat we echt kunnen teren op goddelijke liefde en vreugde, zelfs als het teren ons helemaal verteert – en iedereen om ons heen al snel de tering kan krijgen. (Johannes riep op om de weg van de Heer klaar te maken, een weg van liefde en vreugde. Daar komt natuurlijk niks van terecht als we niet van onszelf kunnen of leren houden, of geen diepe vreugde met onszelf leren hebben. Ik zie hierin een groot westers probleem, en een belangrijke oorzaak van veel boosheid en onvrede in ons geseculariseerde landje.)

Ook ik denk dat we in onze tijd van ‘ikkigheid’ en ‘leukigheid’ (Dirk de Wachter) te eenzijdig en te negatief over eenzaamheid denken. En als gelovige kerel voeg ik eraan toe dat we zouden moeten overwegen God gauw weer tot leven te wekken. Of beter gezegd: dat we zelf wakker worden. Minder cynisch zijn. Minder boos omdat ons leven niet altijd naar onze zin verloopt. Minder beïnvloedbaar door technische vooruitgang en God-ontkenners (helaas vaak ook de dominees van nu: de cabaretiers – leve Herman Finkers!). God is nooit dood geweest. Alleen voor het gevoel: dat weekend, na de kruisiging. Of in ons eigen gevoel, door ervaringen die we hebben opgedaan. En gevoelens mogen er natuurlijk altijd zijn, maar durven we ze nog te bevragen?

Eenzaamheid levert een hoop shit en pijn op. Is ook echt een probleem. Maar eenzaamheid is nooit hopeloos. Geloof ik.

De weg naar het feest der (h)erkenning – ‘Ik ben geliefd, God is blij met mij’ –  verloopt altijd via de nauwe straatjes van de eenzaamheid. Maar ook die steentjes liggen op een bodem van liefde en vreugde.

[Dit is de 12e blog in de Maand van de Bijbel (van 24 januari tot 14 februari), waarin 22 dagen achter elkaar 22 blogs worden geschreven over bijbelse kernpassages. Joachim Vreeman, Paul Abspoel en ik hebben dit initiatief georganiseerd. Alle blogs worden verzameld in de #MVDBblogs-Facebookgroep]